Wat zijn jouw lievelingsplanten? Jaa die ene plant die net ietsie pietsie meer doet dan de rest.

Het lievelingetje van de Juf  

Wat is het toch weer heerlijk om straks buiten aan de slag te gaan. En ja, ik weet het, natuurlijk kunnen we binnen ook al het een en ander voorbereiden, maar een echte tuinier kan gewoon niet wachten. Die staat te popelen om de aarde weer tussen zijn handen te voelen en zijn planten te begroeten die een winter lang undercover gingen onder een dikke laag mulch.  Maarrr…. het komt goed. De jonge knoppen en blaadjes zijn alweer zichtbaar en dat is immers al zo veelbelovend.  
Ze zijn ons allemaal even lief, alhoewel ik me soms stiekem afvraag of er tussen al die tuiniers ook mensen zijn die een speciale voorkeur hebben voor een plant. Zeg maar rustig een soort ‘lievelingetje van de Juf’. Die ene plant die je toch een ietsje pietsie meer doet dan de rest. En dat kan om verschillende redenen zijn. Je zult die schitterende heerlijk geurende roos maar  van je zoon gekregen hebben, van je zus of een ander dierbaar iemand.  Of je buurvrouw verrast je met die bijzondere Primula omdat je tijdens de vakantie haar plantjes  water hebt gegeven. Maar je kunt ook zo trots zijn als een aap met zeven staarten, als je ooit van die kleine stek van 3cm een struise plant van 1.80m hebt weten op te kweken. Vooral kleuren spelen ook een grote rol als het om een voorkeursbehandeling gaat. En dat is bij mij het geval. Ik wil in dit blog een ode brengen aan een bijzondere plant. Is ze groot? Niet echt.  Heeft ze bijzondere blaadjes? Nee, ook niet. Een mooie stengel soms?  Een beetje dun eigenlijk. Heeft ze mooie bloemen?  Wel leuk, maar niet echt bijzonder. Is het dan de kleur van de bloem? Jaaaaaaaa! Schitterend! Het mooiste van het mooiste blauw dat er bestaat (met overdrijven mee natuurlijk). Ik zou er wel een jurk van willen  of een T-shirt, of een paar schoenen. Zo mooi is dat blauw. Maar, daar gaat het nu even niet om. Ik wil bij jullie gewoon een prachtige, veelzijdige plant onder de aandacht brengen en laat ik vooral niet vergeten te vertellen dat ze ook nog duurzaam is: HET toverwoord van nu:  alles is bruikbaar, niets wordt weggegooid. Deze ogenschijnlijk onopvallende dame met die ranke taille heeft hele bijzondere kwaliteiten in huis. Je zou het niet zeggen als je haar zo ziet,  met een lijf zo dun als een draadje, een bijna ijle verschijning ,  weet ze veel te geven waar mensen blij van worden. Reden genoeg voor mij om haar in het ‘ zonnetje’ te zetten. Daar gaan we dan, licht uit, spot aan!

Een oude groene immigrant     

Sinds jaar en dag ben ik een grote fan van Vlas (Linum usitatissimum). En zoals die laatste toevoeging  [usitatissimum] al zegt betekent het:  ‘ het meest nuttige’ en dat slaat inderdaad op de grote en diverse kwaliteiten waarmee ze is uitgerust. En ik kan je vertellen, dat zijn er heel wat.

Om te beginnen behoort vlas tot de familie van de Linacae. Het was een van de eerste cultuurgewassen die men kweekte. Uit archeologisch onderzoek in Georgië,  is gebleken dat zo’n 30.000 jaar geleden, de oude steentijd,  men al bezig was om vlas te verwerken tot textiel.  Het ging toen om een wilde soort vlas dat gesponnen, geverfd en geknoopt werd. Zoals bij zoveel gewassen kwam dat eerste gebruikstextiel uit het Midden-Oosten. In Syrië verbouwde men 9000 jaar geleden een geheel ander soort vlas, waarvan men wist  dat de zaden oliehoudend waren, het zogenaamde olievlas. Pas veel later ( ongeveer 5000 jaar geleden)  kwam het vlas naar Midden- Europa. Eerst naar Zwitserland en Duitsland, daarna naar de rest van Europa: Frankrijk, België, Nederland en vooral Ierland. Zeeland is van oudsher de plek in Nederland waar veel vlas verbouwd werd en nog steeds het geval is. Er was toen alleen geen sprake van industrie omdat Zeeland destijds niet over zoet water beschikte dat juist voor de bewerking van vlas vereist was.  Dat is ook de reden dat er in de Leiestreek in België  een belangrijke vlasindustrie ontstond vanwege de gunstige ligging aan deze rivier. Er werd daar dus  niet alleen vlas verbouwd, maar ook verhandeld en vervoerd naar Engeland, Schotland en Ierland, waar de vraag naar dat gewas groot was.  Balen vlas werden met de ‘vlasboot’ naar de havenstad Gent vervoerd om zo in Belfast, Schotland en Engeland gelost te worden. De vlasmarkten van Kortrijk waren befaamd en het heeft de Leiestreek groot gemaakt.

Over dunne stengeltjes, theedoeken, een mooie blouse en isolatieplaten  

Om te beginnen bestaan er twee soorten vlas: vezelvlas en olievlas. Het vezelvlas is  langer, zo’n 1,20m hoog en bovenaan weinig vertakt. Het levert daardoor ook mooiere  vezels op wat voor de textielindustrie van belang is. Het olievlas daarentegen is korter [zo’n 50 cm] en bovenaan meer vertakt, waardoor er meer bloemen komen en dus meer zaden. Daarom wordt ze vooral gekweekt voor de bereiding van lijnolie of lijnzaadolie (is hetzelfde) waarbij de zaden werden fijn geperst. Vlas is er niet alleen in dat prachtige blauw maar is er ook in het wit. Ook in de zaden zit  verschil:  er bestaan bruine maar ook gele zaden. De vlasbloem bloeit overigens maar een paar uur, maar omdat het er zoveel zijn is het toch de moeite waard zo’n vlasveld te bewonderen. Er worden zelfs fietsroutes voor uitgeschreven, zowel in Zeeland als in de Leiestreek in België.

Vlas wordt gezaaid in maart/april en ongeveer 100 dagen daarna geoogst. De bloeitijd valt in juni/juli. Het wordt niet zoals bij graan afgemaaid, maar eruit getrokken, bij maaien zouden immers de vezels breken en dat is natuurlijk taboe voor de verwerking van de vlasvezels tot linnen garens. Vervolgens blijft het vlas enige tijd op het veld liggen om te drogen. De invloed van regen, dauw, zon en wind plus het regelmatig omkeren van de bossen, zorgen ervoor dat de buitenste vlasvezels los laten van de houtige kern die in de dunne stengeltjes zit. Dit proces heet roten.  Dan volgen er nog meer handelingen waarbij o.a. de houtige kern wordt gebroken.  Maar al die moeite van zaaien, oogsten en bewerken levert een reeks aan prachtige producten op. Wie kent ze niet de damasten tafellakens,  theedoeken en elegante linnen kleding. Ook de overschotten van hout en vezelrestanten worden niet weggegooid. Ze worden verwerkt en gebruikt als stalbedekking, bouwplaten, hoogwaardig isolatiemateriaal, bankpapier, in de vliegtuigbouw,  tennisrackets, verkeersborden, het dasboard van je auto en ja zelfs voor de kattenbakvulling.

Een goede spijsvertering, een gezond paard en weer een glanzende kast van oom Cor

Wat het olievlas betreft: Voor de consument worden de zaden en het lijnzaadolie gewonnen omdat ze allebei bekend staan  om hun gunstige werking op de spijsvertering. Je kunt de zaden gebruiken om in de yoghurt te doen, maar ook toevoegen bij het bakken van brood.

Lijnolie is ook een heilzaam product voor paarden vooral als ze in de rui zijn, wordt onder andere gebruikt in de verfindustrie (verf met roestwerende eigenschappen) voor de oppervlaktebehandeling van hout, staal en kunststoffen, voor het maken van Linoleum en  gaat het ook in drukinkten. Ooit kwam ik op een Franse rommelmarkt in gesprek met een antiquaire die enthousiast vertelde over de vele deugden die lijnzaadolie bezit, van treurig uitziend  hout dat er zienderogen van opknapte tot diepe groeven die na één behandeling  volkomen verdwenen leken te zijn. Natuurlijk moest ik dat thuis ook even uitproberen en ik kan je in alle oprechtheid vertellen dat de antieke kast van oom Cor glom en schitterde dat het een lieve lust was.
Dat je het maar weet!

Groene groet Marie

Heb je een vraag of wil je met mij in contact komen? 
Stuur een e-mail naar info@colourandpencil.eu en ik stuur je zo snel mogelijk een berichtje!

Ben je nieuwsgierig? 
Bezoek mijn website www.colourandpencil.eu 

Lees ook mijn eerder geschreven tuinblogs

• Planten die samenwerken 
• Parasitaire planten: stelen om te leven 
• planten, struiken en bomen die samenleven in Symbiose 
• De onderwereld actief in je eigen tuin!
• Herfstverkleuringen van populier tot esdoorn. 
• Houttuynia cordata 'Chameleon' 
• Haagplanten, waarvan ik wist dat hij hoog op de lijst van mijn hongerige merel staat. 
• UITLEG; NPK formule meststoffen. Hoe wat en welke gebruiken voor de tuin? 
• Over de haagwinde en de heermoes 
• Dahlia Boek