Bradertjes

Waarom dit schrijven?
Gisteren melde ik dat wij bradertjes hadden gegeten daarbij veronderstellend dat dit een algemeen bekend iets, algemeen bekende benaming is, was. Edoch het leek toch hier en daar wat vragen op te roepen. Het antwoord is eigenlijk heel simpel. Het zijn verse, net geoogste, gewassen krieltjes die meestal in de schil of in olie of boter worden gebakken.

Herkomst

Er zijn er die veronderstellen dat dit, Bradertjes, een lunchgerechtje uit Gelderland zou zijn. Andere houden het op Overijssel als de streek waar deze vorm van aardappels bereiden en eten vandaan zou komen.

Bereiding.

Sorteer de krieltjes eventueel uit op grootte. Kort voor het koken, maak je de bradertjes schoon, verwijder je het nog aanwezige zand. Daarna was je de aardappeltjes grondig. Doe de krieltjes in een ruime kookpan, kook ze dan in maximaal tien minuten zonder zout net gaar. Controleer na 10 minuten koken of de aardappeltjes net gaar zijn. Dan afgieten en laten uitdampen.De jonge, verse, kleine krieltjes worden dus niet geschrapt, wel schoongemaakt, maar met de dunne schil goudbruin en krokant gebakken. Je moet er wel bijblijven. Als ze goudbruin zijn, uit de pan nemen en op keukenpapier laten uitlekken. Smaak ze af met als je wilt wat zout en smullen maar. Bradertjes was vroeger een traditionele lekkernij wat op veel plaatsen werd gegeten op het platteland in Nederland.

Dialect of toch ABN.

Is bradertjes dan dialect? In t oosten van NL zijn ze ook bekend als Broadertjes, in Deventer: Brödekes en ook worden ze wel eens vermeld als Smörkes, of Knorhanen. Je komt ze ook onder de vermelding broaderkers. Deze krielaardappels werden overal in ons land waar aardappels werden geteeld gegeten. In het Brabantse ook bekend als “potjebrajers” of “potertjes”, nieuwe aardappeltjes die in de schil gebakken worden in het vet van speklapjes of verse braadworst.

Heel vroeger werden bradertjes ook nog wel eens anders klaargemaakt. De schoongemaakte krielaardappeltjes werden uren lang in een pan met zout water gezet en dan afgegoten en droog gemaakt. In een braadpan werd dan het braadvet gedaan en daarin werden ze eerst op een laag vuur met de deksel erop gaar gestoofd. Eenmaal gaar werd het vuur hoger gezet en de krieltjes op hoog vuur mooi bruin en gaar gebakken. Er hoefde dan geen zout meer bij.

In het Brabantse “potjebrajers” of “potertjes”. Nieuwe aardappeltjes die in de schil gebakken worden in het vet van speklapjes of verse braadworst.

Restproduct?

Na de aardappeloogst gold vroeger in vele dorpen het zogenaamde "arenlezenrecht" zoals het ook in de bijbel beschreven stond. Het betrof het recht van de armen om de achtergebleven groentes, koren, knollen te verzamelen nadat de velden geoogst waren. Ook de teler had er baat bij want dan werden bijvoorbeeld bij de aardappelteelt zijn aardappels die niet waren geoogst alsnog verzameld en bleef er geen restje over wat dan volgend jaar eigenlijk ongewenst, zou uitgroeien.In Zeeland en op Goeree Overflakkee is het een oud gebruik dat mensen aardappels en uien mogen rapen die op het land zijn achtergebleven na het oogsten. Er zijn zelfs telers die dat als een activiteit organiseren om ook anderen, vaak met kinderen erbij, de mogelijkheid te bieden om zelf hun eigen oogstje te rapenOm geen risico te lopen en misverstanden te voorkomen kun je het beste even contact opnemen met de teler, hoe die erin staat.

En dan dit nog:

In een krantenartikel genaamd de REGIO BRIEVENBUS, uit 1973 van Joh. Buursink, staat het volgende: “In West-Brabant zijn poffers: in de schil gekookte kleine aardappeltjes, die in boter gedoopt gegeten werden. Mevr. T. meent dat dat nu niet meer wordt gedaan. Ter vergelijking: wij aten vroeger een enkele keer nóg wel eens, kleine ongeschilde nieuwe aardappeltjes, die rauw m de koekenpan worden gebakken. De authentieke naam is in Twente (Enschede) : kammeseulkes, van welke naam ik de betekenis niet weet. Modernere platpraters noemen ze bräöderkes, oftewel bradertjes. Ze werden bij de avondboterham of in plaats daarvan genuttigd.”

P.s. Volgens mijn Eega werd er bij een tante van haar, wonende in Den Haag, eind jaren 60 ook daar gesproken over bradertjes.

Wil je meer lezen van Lekker van Eigen Land, kijk dan ook eens op mijn Facebook pagina. 

Eerdere Blogs van Lekker van Eigen Land

• Onderhoud bessenstruiken 
• De solo-, bolknoflook
• Hoe vroeg is vroeg | Biologische annabelle pootaardappelen. 
• Wanneer poot ik de aardappel? 
• Wat kan, mag je in maart al zaaien.
• Tuinboon wel of niet voortrekken voor de winter 
• De moestuin in Februari 
• Echt inheemse groentes, fruit en noten. 
• Paprika’s. deel 4 van mijn vierluik. 
• de (winter) ui 
• Patisson een nichtje van .........