Iris (soort)

Zowel het geslacht als de soorten worden in de volksmond iris genoemd. Het geslacht kent naast soorten ook vele cultivars.

Lissen worden al lang door de mens gebruikt. In de Egyptische piramiden zijn afbeeldingen van lissen te vinden, die stammen uit 1500 v.Chr.
De bloemen kunnen in kleur variëren van goudgeel, tot wit, blauw, lavendel en paars. Roze en abrikooskleurige irissen zijn gekweekt binnen sommige soorten.
Alle irissen hebben lange stelen en bloemen met zes kroonbladeren, waarvan drie naar beneden wijzen en drie rechtop staan. Bij sommige kleinere soorten wijzen de kroonbladeren allemaal naar buiten. De meeste wilde lissen groeien uit een wortelstok, maar sommige soorten groeien vanuit een bol. Deze laatste soorten worden als cultuurgewas geteeld. Er zijn ook moeras irissen, die ook vanuit een wortelstok groeien, maar totaal anders van plant voorschriften zijn.

Plantvoorschriften wortelstok irissen 
Plantdiepte 8 cm - Afstand 8 cm
Zonnige standplaats en liefst zo weinig mogelijk schaduw. Een droge plek is ideaal. De wortelstokken houden er niet van om in de winter nat te staan. De aarde wat ophopen kan hierbij helpen. Plaats de wortelstok dan op die verhoging, spreid de wortels naar beneden toe uit en druk ze stevig aan.
De bovenkant van de wortelstok bedekt u niet met aarde. Plant de wortelstok zo dat het gedeelte zonder blad naar het zuiden wijst.
Zo krijgt de wortelstok geen schaduw van zijn eigen blad.
Houd van kalkachtige grond.
Het eerste jaar na het planten zullen ze weinig tot geen bloemen geven, doch naarmate ze ouder worden neemt de bloei zeer rijkelijk toe.

Plantvoorschriften bol irissen
Plantdiepte 10 cm, afstand 10 cm. Bolirissen groeien best in voedzame humusrijke, niet te koude grond, goed gedraineerd en vochthoudend.
Houdt van kalkachtige grond. Zonnige standplaats en liefst zo weinig mogelijk schaduw. Irissen bloeien van mei tot juni, u zult de bollen dus in het vroege voorjaar al moeten gaan planten. Houd er rekening mee dat de irisbollen zich in het begin pas na de winterkou zullen gaan ontwikkelen en daarom ook pas in het najaar van het eerste jaar zullen gaan bloeien.

Onderhoud wortelstok irissen 
Uitgebloeide bloemen verwijderen tegen uitzaaien. Snij uitgebloeide bloemstengels met een schuine snede bij het eerste schedevormig blad af.
Neem oud verkleurd blad in de herfst weg.
Om de vier à vijf jaar kan het nodig zijn om de planten op te nemen en te scheuren. Doe de wortelstokken zonder bladeren weg, en herplant de jonge rhizomen. Het ideale moment om dit te doen is in de zomer na de bloei. Na het (ver)planten is het een goed idee om de bladeren terug te knippen zodat de wind de planten niet loswrikt

Onderhoud bol irissen
Bijmesten met organische mest of bloed en beendermeel in het vroege voorjaar.
Geen meststof met een laag stikstofgehalte anders krijg je meer blad dan bloem.
Geef nooit direct mest op de wortelstok , deze kan hierdoor verbranden
In het najaar de bladeren terugsnijden tot 15cm , en verdroogde delen verwijderen.
Irissen moet je om de 3/4 jaar delen of scheuren om te voorkomen dat de planten te veel naar buiten groeien en in het midden weinig of geen bloemen meer vormt. Haal de planten na de bloei uit de grond en breek ze in stukken. De oude delen zonder bladeren verplant je beter niet en verwijder je. De stukken met bladeren kun je herplanten nadat je eerst de bladeren voor de helft hebt ingesneden. Bij het herplanten let je er op dat de wortelknollen voor de helft boven de grond uitsteken.
Zo'n verjongingskuur laat de iris weer beter en rijkelijker bloeien.
Indien de grond te nat is kan het nodig zijn de bollen op te graven in de herfst en te herplanten in de lente of de irissen met folie af te dekken.

Enkele soorten 
Iris 'Germanica'
Bollen. Winterhard. Hoogte tot 70cm. Bloei: mei-juni.
Iris germanica bestaat in veel variëteiten en is een veel voorkomende Iris. Hij is te herkennen aan zijn vrij breed, zwaardvormig blad. Op de kroonbladeren zit een soort harig stukje dat de baard wordt genoemd en de naam van de iris verklaart. Het zijn opvallende bloemen.

Iris 'Hollandica'
Bollen. Winterhard op lichte grond. Mooie snijbloem. Hoogte 50 cm. Bloei: mei / juni
Hollandse boliris: deze bollen onder de grond blijven vaak klein en bloeien meestal vroeg in het voorjaar met opvallende grote en fraaie bloemen. De bloemen hebben een doorsnede van 10cm en de stelen zijn stevig en daardoor geschikt voor sierteelt. De bladeren zijn tamelijk onopvallend en sterven gauw af.
Deze typische iris is een kruising van de veredelaar tubergen.
Bestaat in verschillende kleuren, paars, wit, vuil geel, blauw, waaronder ook tweekleurig.

Iris Laevigata Mottled Beauty / Japanse blauwwitte lis
Moeras en vijverplant. Winterhard / Bladverliezend. 80cm hoog en 20cm breed
Deze iris bloeit met witte bloemen met blauwe vlekken op lange bloemstelen van juni t/m augustus.
Het blad is zeer smal, lang en groen van kleur

Iris pseudacorus / geel lis
Moeras/Vijverplant. Winterhard. Bladverliezend. Hoogte: 90/100cm
Woekerplant: is vaak moeijlijk in toom te houden.
Zaait zichzelf uit. Breid ook uit via wortelstok.
Het opvallendst aan de gele lis zijn de drie afhangende bloemdekslippen. Dicht bij het centrum van de bloem zijn op deze bloemdekslippen opvallend getekende macules (honingmerk) te zien.
Bloei: mei / juni
Na de bloei zitten de zaden als een rolletje munten opgestapeld in driekantige zaaddozen die blijven drijven.
Plantdiepte: -10cm tot +15cm. Uitermate geschikt voor biologische filter.

Iris sibirica ′Butter and Sugar′
Moeras en vijverplant. Matig winterhard / Bladverliezend. 60cm hoog en 20cm breed in 2jaar. Weinig of niet woekerend.
Subtiel gekleurde siberische iris. De bloemkleur is wit met cremegeel.
Bloei: juni / juli.
Plantdiepte +5cm tot -15cm in de zomer liefst iets minder.
Prefereerd een vochtige tot natte standplaats. 7 stuks per m².

Iris Laevigata snowdrift / witte japanse lis.
Is een opgaande , polvormende en rhizomateuze, bladverliezende, vaste plant. De bladeren zijn lang en smal , middengroen gekleurd en hebben geen middennerf. Deze iris bloeit van juni tot augustus met geurende, witte, lisachtige, bloemen met afhangende bloemblaadjes en een lichte lilamarkering nabij het centrum van de bloem. Iris laevigata'snowdrift' houdt van een standplaats in volle zon of lichte schaduw en een neutrale tot zure, humusrijke, vochtige grond, hij kan ook met zijn voeten in het water geplant worden. Deze iris is goed winterhard en verdraagt ook redelijk goed zeewind en luchtvervuiling. Occasioneel kan deze iris belaagd worden door slakken en zaagwespen.
Hoogte 60 tot 100cm.