Lilium / Lelies

Lelie (Lilium) is een geslacht van kruidachtige planten, behorend tot de leliefamilie.

Het geslacht telt meer dan honderd soorten, waarvan de meeste voorkomen op het Noordelijk Halfrond.
De lelie komt voor in veel verschillende kleuren van zachte tinten tot felle kleuren en ook met strepen, randjes of stippen. De bloemen kunnen een doorsnee hebben van 7 tot wel 25 centimeter. De bloemen bestaan uit drie binnenste en drie buitenste kroonbladeren en zes lange meeldraden met opvallend, langwerpige helmknoppen. Per cultivar kunnen de meeldraden verschillen van kleur, als ook de kleur van het stuifmeel, van geel tot paars. Globaal kan onderscheid gemaakt worden in drie bloemvormen. Schotelvormige bloemen zijn open en naar boven gericht of hebben licht teruggeslagen kroonbladeren. Trechter- of trompetvormige bloemen zitten horizontaal of licht hangend aan de stengels. Tulbandlelies hebben sterk omgeslagen kroonbladeren en ver uitstekende meeldraden. Ze hangen knikkend aan de bloemstengels. Het blad is veervormig en gesteeld.
De bollen van lelies hebben vlezige schubben. Dit zijn verdikte bladeren waarin reservevoedsel is opgeslagen. Ze worden niet door een huid beschermd en kunnen dan ook makkelijk uitdrogen, maar zijn ook gevoelig voor te veel water.
Sommige soorten hebben eetbare bollen, die bijvoorbeeld in China traditioneel als voedsel worden gekweekt. Voor sommige huisdieren, speciaal voor katten, kunnen zelfs kleine hoeveelheden plantenmateriaal dodelijk zijn.

In de leliesector worden 4 groepen gebruikt op basis van herkomst en kruisingen tussen de groepen:

Groep 1: Aziatische hybriden;
Groep 2: Oriëntal hybriden;
Groep 3: Longiflorum hybriden;
Groep 4: LA-hybriden ontstaan uit kruisingen Longiflorums en Aziaten.

Snij-Lelies zullen langer houden op water als de stengels voor het schikken 10/12 uur tegen de bloemhals in water gezet worden. In de vaas de bladeren die onder water komen verwijderen. Zet ze nooit in felle zon. Gebruik snijbloemvoedsel of ververs troebel water regelmatig. Verwijderen van de dikke stuifmeel stampers voorkomt vlekken, maar doet afbreuk aan de bloem.

Plantvoorschriften algemeen
Plant ze op een plek in de zon/half schaduw maar houd de wortelzone koel en licht vochtig, vóór het vriest, van augustus tot november of in het voorjaar (maart). De meest geschikte planttijd wordt op de verpakking vermeld. Als de bollen beschikbaar zijn, kan worden geplant. Trompetlelies, de Madonna lelies en de Martagon lelies kunnen het beste in de late zomer geplant worden voor optimale groei. De meeste lelies zijn winterhard en kunnen vrij goed tegen de kou, mits ze op een beschutte plek staan waar ze niet aan regen of wind blootgesteld zijn. Ze kunnen dan schade oplopen door drupvocht. Zorg voor vruchtbare, goed gedraineerde grond en bemest het plantgat goed voor het planten. Sommige lelies zijn kalk vrezend en andere wensen kalk in de bodem. Een compromis dat voor alle lelies een gunstig effect geeft is lichtzuur (pH 6-6,5). Plant de bollen diep genoeg, maar zorg ervoor dat ze geen natte voeten krijgt: de soorten met stengelwortels (20-25 cm diep), zonder stengelwortels (10 – 15 cm diep). Uitzondering: L. candidum, de witte madonna-lelie, de tip van de bol juist onder de kalkhoudende grond (5 cm). Leliebollen zijn een lekkernij voor woelratten. Bescherm de bollen door ze los in fijnmazig ijzergaas te pakken en pas dan te planten. Lelies kunnen ook prima in een pot geplant worden. Zorg voor een ruime pot en verse potgrond en geef ze wat meer water.

Onderhoud
Hoog groeiende lelies best voorzien van een steun voor de felle wind, maar dat is niet nodig als ze beschut staan.
In de groeitijd mag de lelie ruim water krijgen en een bijbemesting met een NPK gehalte waarin hogere kalium cijfers zitten. ( 200gr per m² ) In de lente geef je het best wat verteerde stalmest of compost.
Opkomende scheuten wat beschermen tegen vorst met bv bladeren of mulch.
De lelies na 4/5 jaar verplanten. Bij het verplanten, de bollen uithalen, eventueel delen en direct terugplanten. Dit kan gebeuren als de stengels zijn afgestorven in de herfst. (sept okt)
Bloeistengels en blad op natuurlijke wijze laten afsterven. Snoei in de winter de stengels terug tot 5cm boven de grond.
Niet elk jaar van dezelfde planten bloemen snijden, dat put de planten uit. De stengel daarbij slechts op halve lengte afsnijden zodat er steeds genoeg blad overblijft om kracht op te doen voor de toekomst.
Lelies kan je gemakkelijk vermeerderen door deling. En bij soorten die broedbolletjes in de bladoksels aanmaken door deze te verwijderen en op te kweken in potten ( na 3/4 jaar bloeibare bollen)

Ziekten
Bijzonder gevoelig voor virussen
grauwe schimmel - bladluis - trips - wortelrot - schildluis
leliehaantjes: regelmatig behandelen met pyrethrummiddel

Enkele soorten

Lilium arena Oosterse lelie. Hoogte 60-80cm. Deze laatbloeiende soort draagt aan iedere stengel een aantal bloemen, waardoor ze topzwaar kunnen worden, en steun nodig hebben.  Bloei: juli aug.

lilium aziatic  
  
Lilium candicum / Madonna lelie
 Is waarschijnlijk een van de oudste gekweekte soorten. Kan van 1 meter tot zelfs 1,8m hoog worden, met tot wel 20 trompetachtige bloemen.
 Zuiver witte bloem met gele meeldraden en goudgeel hart. Aangename geur.
 Bloei: mei-juni. De plant heeft de voorkeur aan alkalische grond.


Lilium citronella
 Aziatische hybride met hangende bloemen.
 H 1m opvallend - snijbloem deze laatbloeiende soort draagt aan iedere stengel een aantal bloemen, waardoor ze topzwaar kunnen worden, en steun nodig hebben.
 Bloei: juni-aug.


Lilium mona lisa
 Oosterse hybride
 H 40-50 cm. Deze laatbloeiende soort draagt aan iedere stengel een aantal bloemen waardoor ze topzwaar kunnen worden en steun nodig hebben. Bloei: juli-aug.
 Kan kleurverschillen vertonen

Lilium regale
 Deze soort uit West China is een van de mooiste trompetbloemige soorten . Komt tot 1,8 m hoog .
 De bol is ongeveer 10 cm groot, de dikke stengels zijn bezet met lijnvormige bladeren en in de bloeitijd (juni-juli) wordt de stengel dan bekroond met tot wel 20 tot 30 grote, witte kelken, De sterk geurende bloemen zijn aan de binnenkant wit met een gele bodem en aan de buitenkant licht karmijnrood. De 15cm grote bloemen staan meestal dicht bij elkaar . De bladeren zijn donkergroen en lancetvormig . De plant wortelt aan de stengel en vormt spruiten.