Het gaat niet goed met de wilde bijen en andere insecten

Natuurpunt Rumst springt in de bres voor wilde bijen.

Het gaat niet goed met de wilde bijen en andere insecten en dat baart ons grote zorgen. Verscheidene onderzoeken tonen een achteruitgang aan van bijna 80% in de laatste 30 jaar voor verschillende soorten insecten. Insecten zoals wilde bijen leveren heel belangrijke diensten aan de mensen zoals onder andere de bestuiving van verschillende landbouwgewassen, maar zijn ook de belangrijkste voedingsbron voor vele andere dieren. Zo'n grote achteruitgang heeft dus grote gevolgen en laat ons niet onberoerd.
 

Met Natuurpunt zetten we ons dagelijks in om alle dieren, waaronder insecten, een veilige haven te bieden in onze natuurgebieden, maar een probleem zoals dit vraagt een veel bredere aanpak. Daarom gaan we ons met de lokale kern Natuurpunt Boom & Rumst de komende 2 jaren specifiek inzetten op het ondersteunen van wilde bijen en andere insecten in de gemeente Rumst. De intentie is om later ook gelijkaardige projecten te lanceren in de gemeente Boom en in andere gemeentes in de Rupelstreek.

In de eerste plaats gaan we starten met het in kaart brengen van de verschillende soorten wilde bijen en andere insecten die al in onze gemeente aanwezig zijn. Zo kunnen we zien welke maatregelen er nodig zijn om deze populaties in stand te houden. Het informeren van de inwoners en het gemeentebestuur over welke soorten er actief zijn in onze gemeente en hun unieke eigenschappen is ook een belangrijk punt.
 

Daarnaast zullen we de nodige aandacht besteden aan het motiveren en informeren van inwoners, verenigingen, beleidsvoerders en bedrijven in onze gemeente om zelf stappen te ondernemen voor wilde bijen en andere insecten op hun eigen terreinen. Via verschillende kanalen zullen we daarvoor de nodige informatie verspreiden. Zo plannen we in samenwerking met de milieuraad van Rumst een lezing voor de inwoners over diervriendelijk tuinieren.

Onze hoop is dat we met veel helpende handen het tij kunnen keren. Gelukkig staan we niet alleen in die wens en zijn er nu al heel wat inwoners, verenigingen en bedrijven die een hart hebben voor de natuur. De afgelopen maanden hebben we dan ook reeds met meerdere contact gehad.
 

Momenteel lopen er 8 initiatieven ter ondersteuning van insecten in de gemeente met participatie uit zowel de bedrijfswereld, de landbouwsector, het verenigingsleven en de inwoners. In totaal gaat het over een oppervlakte van iets meer dan 3ha aan diervriendelijke beplanting (vooral bloemenweides) en onderhoud op privéterrein.

Een breedgedragen initiatief dat we de komende maanden nog gaan uitbreiden met extra projecten. We roepen bij deze graag iedereen op die mee wil helpen om ons te contacteren. Zelfs een klein project in de tuin van een particulier biedt immers een grote meerwaarde voor insecten.

 Bekijk hier de brochure: 

Voorzitter Maarten Wielandt van Natuurpunt Rumst (België) schreef voor ons 5 informatieve blogs over het diervriendelijk inrichten van de tuin

- Diervriendelijk tuinieren: meer dan lijstjes volgen. (deel 1)
- Diervriendelijk tuinieren: ga niet voor de adult only snackbar. (deel 2)
- Diervriendelijk tuinieren: de impact van het oog en de tong (deel 3)
- Diervriendelijk tuinieren: tijd voor actie (deel 4)
- Diervriendelijk tuinieren: praktische tips (deel 5)
- Diervriendelijk tuinieren: praktische tips (deel 5b)

Als je bijen in het algemeen wil helpen, kan je best een mengeling aanplanten van planten uit de onderstaande families. Inheemse planten uit deze families zijn vaak goed voor bijen.

Composieten: deze grote familie bevat heel veel planten die voor bijen belangrijk zijn zoals (kogel)distels, paardenbloemen, kardoen, knoopkruid, chicorei, goudsbloem, klein hoefblad, margrietjes, boerenwormkruid, heelblaadjes, … .

Heidefamilie: planten uit deze familie trekken vaak speciale soorten aan of zijn een voedselbron in een periode wanneer er weinig aanbod is. Soorten zijn: winterheide, bosbes, dophei/struikhei, … .

Klokjesfamilie: ook een familie waar een aantal bijen zich op hebben gespecialiseerd maar ook bezocht door generalisten. Soorten zijn: rapunzelklokje, zandblauwtje, kluwenklokje, prachtklokje, …

Kruisbloemigen: een familie waar een aantal van onze groenten toe behoren is belangrijk voor veel bijen. Soorten zijn: koolzaad, broccoli/bloemkool, muurbloem, Judaspenning, … .

Lipbloemigen: sommige bijen hebben zich op planten uit deze familie gespecialiseerd en worden vooral door bijen met een lange tong (o.a. hommels) bezocht, omwille van de diepe kelk. Soorten zijn: kattenkruid, (bos)andoorn, salie, kruipend zenegroen, dove netel, … .

Lookfamilie: een familie met wat kruiden en groenten die, als je ze in bloei laat komen, goed zijn voor bijen. Soorten zijn: look, bieslook, prei, (sier)uien, … .

Resedafamilie: dit is een vrij beperkte familie, maar de bloemen zijn heel in trek bij bijen. Soorten: wouw, wilde reseda, witte reseda, … .

Rozenfamilie: een zeer grote familie waaronder heel veel fruitsoorten vallen. Echte rozen ook, maar enkel de enkelvoudige bloemen zijn geschikt voor bijen. Soorten: braam, framboos, meidoorn, sleedoorn, appel, kers, hondsroos, … .

Ruwbladigen: ook deze familie kent een aantal goed bijenplanten. Soorten zijn: bernagie, gevlekt longkruid, smeerwortel, slangenkruid, … .

Schermbloemigen: een zeer belangrijke familie, vooral voor bijen met een korte tong. Soorten zijn: fluitenkruid, venkel, pastinaak, wilde peen, … .

Vlinderbloemigen: superbelangrijke familie voor hommels, maar er zijn ook verschillende bijen die zich op deze planten specialiseren. Soorten zijn: (reuk) erwten, witte klaver, rolklaver, rode klaver, … .

Wilgenfamilie: vooral mannelijke wilgen zijn heel belangrijk omdat zij enkel stuifmeel hebben. Heel belangrijk voor hommels en vroege bijen. Soorten: boswilg, grauwe wilg geoorde wilg, schietwilg, … .

Wanneer je dus voldoende inheemse planten uit bovenstaande lijst in je tuin aanplant, aangevuld met wat sierplanten (die ook hun bron van nectar zijn), zal je dus veel bijen in je tuin kunnen aantrekken. De beste planten zijn vaak ook nog de onkruiden, dus wees niet te strikt bij het wieden en laat (af en toe) onkruid toe.
 

Helpende (menselijke) handen. De gemeente Rumst heeft veel bewoners met sympathie voor de natuur en we komen dan ook regelmatig in contact met inwoners die iets extra willen doen voor de natuur. Gelukkig komen we in Rumst regelmatig in contact met milieubewuste inwoners die iets extra willen doen voor de natuur.  We zijn blij om te zien dat verschillende mensen, bedrijven en verenigingen actief hun steentje bijdragen. Hieronder volgt een selecte uit de initiatieven die ons bekend zijn. Hopelijk vormen ze een bron van inspiratie. 

De wijk Vosberg/Lazarus is een landelijke wijk waar nog heel wat landbouwers actief zijn. Bioboer Jan Heyrman van Daphne Natuurlijk is er daar een van. Op en rond zijn veld krijgt de natuur de ruimte om te groeien en te bloeien, zo trekt hij de natuurlijke plaagbestrijders aan om hem te helpen met het gezond houden van zijn groenten. Je kan hier een grote variatie aan planten en insecten vinden, maar vooral veel hommels. En dat is dan weer goed nieuws voor de bestuiving van zijn groenten. 
 

Wat verder in de straat kan je het tuinbouwbedrijf vinden van de familie Voet – Verschoren. Zij hebben een grasland van 2500m² dat nog nooit bemest is en dus geschikt om een bloemenweide van te maken. Samen met hen gaan we bekijken hoe we dit het beste kunnen realiseren, bijvoorbeeld door correct onderhoud (hooien) of ook door klavers en andere groenbemesters in te zaaien.  

Tussen de Hoge vosbergstraat en de Lage vosbergstraat ligt een stuk braakliggende grond met een oppervlakte van 400m². Sinds vorig jaar is het beheer van dit stukje grond aangepast aan de noden van insecten. 

In Reet centrum zal een terrein van 2.5ha landbouwgrond een ecologische functie krijgen. De eigenaar van de grond heeft plannen voor het aanplanten van verschillende bloesemhagen en wilgen en andere bomen die heel interessant zijn voor insecten. Het grasland zelf zal door middel van afvoeren van maaisel en begrazing op termijn omgevormd worden naar een natuurlijke bloemenweide. In vogelvlucht ligt dit perceel op 1km afstand van de kleiputten van Terhagen waar veel wilde (zand)bijen actief zijn. Hierdoor is er een natuurlijke verbinding tussen de kleiputten en Reet centrum. 

Minder groot maar minstens even belangrijk is het initiatief van bewoners uit de wijk Vosberg om een deel van hun tuin aan de natuur te schenken. Naast een bloemenborder van een paar m² met inheemse kruiden, gaan ze ook een struik, wat leifruit en klein fruit aanplanten. Lekker voor de mens, maar ook voor de dieren. Met de juiste keuze aan inheemse bloemen en struiken/bomen kan je op een beperkte oppervlakte insecten echt helpen. 

Ook de scouts van Reet zijn begaan met de natuur en gaan op initiatief van de leiding de natuur meer kansen geven op hun terreinen. Niet alleen willen ze met de verschillende afdelingen broedkasten maken voor allerhande vogels en zoogdieren, ze gaan ook een rand van hun terrein inzaaien met een inheems bloemenmengsel en dit ecologisch beheren. 

Notaris Wegge heeft naast een bloemenrijke tuin ook een stukje grasland dat hij op natuurlijke wijze wil omvormen tot een bloemenweide. Door selectief het gras te maaien en af te voeren, krijgen bloemen meer kans tot bloei te komen. 

Op de grens met Rumst en Terhagen heeft het bedrijf Cummins, een trouwe partner van Natuurpunt Rupel, zijn kantoren en magazijnen. Ook zij willen hun steentje bijdragen en zullen een braakliggend terrein van +-2000m² naast hun gebouw ecologisch beheren.

Ook dit  stukje grond ligt niet ver van de kleiputten en kan een natuurlijke verbinding zijn om insecten uit de kleiputten naar Rumst te lokken. Laat het ons gerust weten als je zelf ook een project (groot of klein) hebt lopen om de natuur te helpen in je tuin of op je terrein. Indien nodig kunnen we ook wat advies geven. Wat kunnen we zelf doen? Omdat er veel vraag is naar wat we nu effectief moeten aanplanten om wilde bijen te ondersteunen is er onderzoek gedaan door Wageningen Universiteit in Nederland. Zij hebben een lijst opgesteld met planten en die gerangschikt volgens aantal wilde bijen die ze aantrekken. Op de eerste plaats staat de paardenbloem en op de tweede plaats de akkerdistel. En als er één kruid is dat de meeste mensen niet in hun tuin willen, is het wel de paardenbloem. En landbouwers zien akkerdistel dan weer echt niet graag op of in de buurt van hun velden. Dit schetst perfect het probleem dat wilde bijen en andere insecten hebben: ze zijn veelal afhankelijk van wilde en meestal ‘ongewenste’ kruiden. Door simpelweg meer ‘onkruid’ toe te laten in onze omgeving, kunnen we veel insecten helpen. Maar de acceptatie van onkruid vraagt wel een mentaliteitsverandering. Niet alleen om ze effectief in de tuin of op ons grondgebied te hebben, maar ook om ze tot bloei te laten komen. Veelal krijgen kruiden niet te kans om (lang genoeg) te bloeien langs bermen of op openbare en private terreinen.

We verkiezen nog steeds een strak gemaaid stukje gazon boven een bloemenrijk graslandje. Moesten we met zijn allen een paar m² gazon laten verwilderen tot bloemenweide, zouden we de wilde bijen en insecten een stevige duw in de rug geven. Daarom gaan we in de komende jaren met onze vereniging nog meer inzetten op het informeren over de mogelijkheden om de natuur te helpen op je terrein. We hopen ook de verschillende overheden te kunnen overtuigen om de bermen en graslanden met meer oog voor de natuur te beheren. Daarnaast gaan we nog meer op zoek naar alles wat leeft en groeit in onze gemeente om jullie te laten zien wat voor natuurpracht we in onze omgeving kunnen vinden. 

Helpen jullie mee?   




Maarten Wielandts (voorzitter natuurpunt Rumst (BE)
Gediplomeerd Tuinontwerper bij
website: Eat Sleep Garden Repeat
Email: info@eatsleepgardenrepeat.be